Intern Bunkernummer
KH M 22
Lokatie
Knokke Heist
Toegankelijkheid
Volledig vrij (maar zeker niet vlot toegankelijk). Eveneens enkel bezoekbaar met toelating van de eigenaar (hoeve rechterover weiland)
Aantal kamers
2 toegangssassen en 1 centrale kamer
Type bunker
Manschappenverblijf met open mitrailleuropstelling
Routebeschrijving om deze bunker te vinden:
  • De bunker is heden het gemakkelijkst terug te vinden komende vanaf de weg naar Retranchement.
  • De structuur is vrij vlot terug te vinden als de eerste in de dijk stekende structuur (richting Nederland), rechtover de hoeve op de kruising van de weg Retranchement en het fietspad richting Hazegrasstraat.
Oude Bunkerkaarten en nummeringen van toepassing op deze bunker
  • Omdat er van de structuren van de Hollandstellung niet echt een eenduidige nummering bestaat, is het natuurlijk vervelend dat deze die er mogelijks al van bestaan op de duur allen door elkaar worden gebruikt en we op de duur het bos door de bomen van nummeringen niet meer zien staan. Dit zijn alvast de nummeringen die ik ken van deze bunkers:

Kaart: de Hollandstellung - Sector Marinegedeelte

De moeilijkheid bij deze kaart, is dat ze niet altijd nummert per structuur maar soms per cluster van structuren. Dit vermoeilijkt natuurlijk het weten of men alle structuren wel degelijk heeft gevonden.

(Kaart: Collectie Alain Van Geeteruyen)

Deze structuur is allicht mee inbegrepen binnen (13++) op deze schets. Hetzelfde nummer bevat ook nog verschillende kleine verschansingen op de oostkant van dit weiland, gekend als "Stützpunkt Heinrich". De structuur is te beschouwen als de laatste van een ganse reeks gelijkaardige manschappenbunkers langs de Nieuwe Hazegraspolderdreef en sluit deze dijkbescherming aan bij dit steunpunt. De voorgaande structuur niet deel uitmakend van Stützpunkt Heinrich is de manschappenbunker met open mitrailleuropstelling KH M 14 (15++). De eerstevolgende structuur geen deel uitmakend van "Stützpunkt Heinrich" zal een verdwenen bunker langs de Cantelmolinie KH M 31 (11++) zijn.
Huidig kadastraal perceelnummer waar de bunker bijhoort en werd gebouwd:
  • Gemeente Knokke Heist, Sectie G, kadastraal perceel 756 (deels) - De bunker is niet apart gekadastreerd.

Kadasterschets ruim en luchtfoto.

Op deze kadasterschets zie je de bunker ook liggen. In dit geval is het kadastrale perceelnummer er opgezet. Hij behoort namelijk tot het kadastrale perceel G756. Dit omvat wat nog rest van het oude vervolg van de Nieuwe Hazegraspolderdijk aan de overzijde van de Retranchementstraat tot de kruising met het kanaaltje de Cantelmolinie. Dit is trouwens een stukje dijk dat allicht nog mysteries bevat. Hier ontbreken allicht structuren. Zo is er zowel links als rechts van deze structuur puin zichtbaar. Alleen is het heel moeilijk nog na te gaan wat die structuren origineel waren, laat staan dat je nog kan achterhalen of het WOI of WOII betreft.
Meer details over de originele eigenaars en de aktes behorende bij deze bunker:
  • De originele eigenaars van locaties waar Duitse bunkers werden gebouwd, werden niet zoals bij de bouw van Belgische bunkers in het interbellum onteigend. Zij hadden gewoon pech en de Duitse bezetter eigende zich de grond toe en bouwde er op wat hij er wilde opzetten. Men had daar als burger weinig over te klagen en kreeg dus op die manier een In veel gevallen giftig Duits cadeau.
  • Na de oorlog werden deze bunkers dan ook automatisch opnieuw eigendom van wie er origineel eigenaar van was voor de opeising gezien zij daar nooit voor onteigend waren.
  • Zeer zelden zijn daar na de oorlog van Belgische kant schadevergoedingen voor betaald omdat de aanwezigheid van de structuren soms wel meer dan storend was voor de originele eigenaars of omdat de structuren interessant waren om over te nemen als Belgische bunkers naar de toekomst toe (is zelden gebeurd voor alle duidelijkheid)
  • Het stond de eigenaars dan ook, zeker in de beginperiode na WOI, vrij daar mee te doen wat hij wou, al was afbreken zelden een optie omdat daar zeker op die momenten de middelen niet toe bestonden.
  • Deze bunker maakt deel uit van wat er plaatse nog rest van het oude vervolg van de Nieuwe Hazegraspolderdijk aan de overzijde van de Retranchementstraat. De dijk is hier zeker zwaar beschadigd door zijn oorlogsverleden.
  • Deze dijk en bijhorende structuren zijn dan ook heden eigendom van dezelfde landbouwer die ook de weilanden in bezit heeft bij de rest van Fort Hazegras (de hoeve rechtover het weiland).

Luchtfoto 1971 www.geopunt.be

Oude luchtfoto uit 1971 van de zone waar deze bunker staat. Deze bunker dient gezocht te worden aan de noordelijke hoek van het perceel zuidelijk van de Retranchementstraat. Hij is er zelfs beperkt op zichtbaar als een verdikking op de dijk. De resolutie van de foto is sowieso te klein om hier vlot de bunkers op te zien.

Actuele luchtfoto Google Earth

Op deze ruimere luchtfoto zie je zo goed als volledig "Stützpunkt Heinrich" alhoewel heel wat structuren amper tot niet te zien zijn. De structuur KH M 22 is er vlot op te zien als een lichtgrijze structuur aan de noordkant van het weiland, op de dijk, ten zuiden van de Retranchementstraat.
Localisatie van de bunker op de bunkerlinie:
  • Het betreft een structuur op de voorlinie van de Hollandstellung, kortbij de Nederlandse grens dus.
  • Men kan de structuur gaan beschouwen als de aansluiting van een ganse reeks manschappenbunkers langs de Nieuwe Hazegraspolderdreef met bijhorende open mitrailleuropstellingen tussen Stützpunkt Wilhelm en Stützpunkt Heinrich.
  • Deze structuur is daarbij allicht te beschouwen als de aansluiting bij dit steunpunt.
  • Deze structuur maakt integraal deelt uit van het Stützpunkt Heinrich waarvan heden in totaal 14 structuren uit WOI gekend zijn (1 werd gesloopt ondertussen). Dit zouden er origineel 20 geweest zijn.

Functie van de bunker op de linie (link met eventueel andere structuren)

  • Een manschappenverblijf met bijhorende uitwendige MG-opstelling op de dijk.
Structuur van het bunkertje:
  • 2 L-vormige toegangssassen en 1 bunkerkamer
  • In dit geval zijn de eventueel ooit aanwezige open MG opstelling(en) allicht wel te zoeken tussen de puinresten die er vrij talrijk te vinden zijn op dit stukje van dijk.

Bouwplannen horende bij deze bunker

Grondplan

Dit is een vrij algemeen grondplannetje van dit type van structuren. Het bevat hierdoor nog wel kleine afwijkingen met wat hier nog staat. De details zullen bij de foto's en de beschrijving hieronder mee besproken worden.

We zien 2 L-vormige toegangssassen waarbij men bij deze bunker met een trap direct na de toegang afdaalt. Daarna heeft men centraal 1 bomvrije ruimte.

Op de bovenkant van de dijk heeft men in die gevallen normaal ook nog 1 of 2 open mitrailleuropstellingen die in dit geval mogelijks nog terug te vinden zijn tussen het puin op de dijk.

Omschrijving van het bunkertje:

  • Het is alvast een bunker deel uitmakend van het gedeelte van de linie opgetrokken door de Duitse Marine. Voor meer details over de specifiek daarbij toegepaste bouwprincipes, zie deze link.
  • Dit impliceert in elk geval dat hij volledig als een monoliet ter plaatste gestorte gewapende betonnen structuur is opgetrokken.
  • Ook het plafond is uitgewerkt in ter plaatse gestort gewapend beton.
  • Aan de buitenzijde ziet men een niet zo grote bunker met aan 2 zijdes een toegangscomplex.
  • De ene zijkant van de structuur zit volledig ingewerkt in het talud van de dijk.
  • Ook de dakstructuur origineel allicht mee in de dijk, nu ligt deze volledig vrij en zie je zelfs sporen van allicht aanpassingen op het dak daterend uit de Duitse bezetting van WOII van deze site.
  • Deze bunker heeft zelfs op het eerste zicht aan de binnenzijde geen ventillatiegaten. De enige gaten in de bunker zichtbaar in de zijwand zijn allicht dynamiteergaten om de bunker in nood voor hij in vijandige handen zou vallen, te kunnen opblazen met explosieven en zo hergebruik door de vijand te vermijden.
  • De beide toegangscomplexen hebben een aantal traptreden maar het aantal is op dit moment niet exact te tellen door puin, grond en rommel die er ongelukkig in te vinden zijn. Allicht zijn het er een achttal.
  • Daarna komt men in een L-vormig toegangssas.
  • Deze toegangssassen komen elk van een andere zijde uit in de bunkerkamer.
  • Deze bunkerkamer was origineel afgescheiden van deze sassen met deuren waarvan de hengsels nog zichtbaar zijn.
  • Origineel was de bunker allicht aan de binnenzijde bedekt met houten planken. Aan een wand zie je hiervan nog de restanten in de vorm van houten latten in het beton. Wel merkwaardig is dat bij hergebruik allicht tijdens WOII de bunker blijkbaar zelfs opnieuw gewit en geverfd is geweest, waardoor deze latten op de andere wanden nog amper te bespeuren zijn.
  • Er zit ook aan een van de toegangscomplexen een toegangsverdediging, namelijk in de richting kijkend naar de Retranchementstraat. Dit is een opening die toelaat te vuren en te observeren vanuit de bunkerkamer naar de toegangstrap. De andere toegang, heeft deze toegangsverdediging niet.
  • Aan de beide zijdes van deze structuur zijn op en in de dijk brokstukken van puin te zien.
  • Dit is volgens mij amper afkomstig van deze structuur zelf maar zeker ook van ondertussen hier verdwenen structuren. Bijkomend blijft dan nog eens het raadsel of dat dan WOI of WOII structuren waren of zelfs alleen maar bijbouwsels op reeds bestaande WOI structuren. Dit is op dat gebied zeker geen eenvoudige site.
Actuele toestand van deze bunker:
  • De bunker is aan beide zijdes in feite vrij maar zeker niet evident om intern te bezoeken, dit los van het feit dat je hem best indien je geen miserie wil, maar bezoekt met toelating van de eigenaar van het terrein.
  • Er ligt ook puin in het toegangscomplex kijkend naar de Retranchementstraat die betreden langs die zijde zelfs gevaarlijk maakt. Ook steekt er vrij veel los ijzer uit wat het risico om zich te kwetsen vergroot. Wees voorzichtig dus.
  • Intern staat het bunkertje ook permanent onder water. Hij is dan ook van mij uit maar gefotografeerd vanaf het uiteinde van de toegang het verst verwijderd van de Retranchementstraat.
Draagt de bunker nog sporen van strijd:
  • Op het eerste zicht draagt de bunker niet overdreven directe sporen van strijd.
  • Aan de toegang weg van de Retranchementstraat, vind je bij het uitkomen van het sas op de kamer wel een aantal projectielinslagen van allicht een handmitrailleur.
Anekdotes, leuke weetjes en verhalen direct koppelbaar aan dit bunkertje:
  • Voorlopig geen gekend.

Oudere Foto's van deze bunker

Allicht rond eind jaren '90 - Boek De Hollandstellung - Hans Sakkers

Een zicht op deze structuur zoals hij allicht nog in de jaren '90 te zien was vanaf de Retranchementstraat. Eigenlijk is deze structuur in vele jaren nog weinig gewijzigd.

Foto's van deze bunker

Eigen prospecties anno 2016 en 2017

Dit is de wijze waarop de structuur het best opvalt vanaf de Retranchementstraat tegen het talud op uw rechter kant. Rechts zie je in hetzelfde weiland nog de grote manschappenbunker KH M 21

Meestal krijg je hem te zien op een weiland met koeien. Bijkomend is het meestal ook nog eens een modderboeltje hier vooraan omdat diezelfde koeien altijd aan deze kant van de omheining komen staan.

De achterzijde van de dijk waar de bunker is tegenaan gebouwd. Hij ligt nabij het 2e heuveltje links.

Ook in die eestte heuvel zijn reeds grotere stukken beton terug te vinden zoals hier duidelijk zichtbaar. Deze heuvels verbergen nog meer dan we vermoeden allicht.

De toegang naar de bunker vanaf de Retranchementstraat. Je ziet dat hier echt zware massieve brokstukken deze toegang deels versperren. Dit is zeker geen puin van deze bunker zelf. Mogelijks wel van zijn uitwendige mitrailleuropstelling die vermist is.

Dit is een blik vanaf het dak van deze bunker op dit puin voor het toegangssas. De metalen ringen die u ziet, zijn oude ringen van een houten vat.

Een blik naar binnen in dit amper te betreden toegangssas (kant Retranchementstraat). Als u hem echt wilt betreden, neem de andere zijde. Deze kant is echt gevaarlijk. Probleem is dat aan deze kant de optrede door het grove puin ervoor wel groot is en er bijkomend uitstekend wapeningsijzer hangt. Het is gevaarlijk voor kwetsuren.

Toch een vrij mooi zicht naar binnen.

De zijkant van de bunker met duidelijk zichtbaar toch wel zeer grof puin links op de foto in het talud voor de bunker.

Dezelfde zijkant met rechts de tweede toegang die eventueel wel te betreden valt.

Let op, ook deze kant is niet te bestempelen als vlot toegankelijk.

Ook hier is wel de kop van de toegang afgebroken. Vandaar ook hier het uitstekend wapeningsijzer.

Het geknikte toegangssas.

Terugblik naar buiten.

De scheidingsmuur tussen bunkerkamer en toegangssas. Merk op dat hier dus ooit doelbewust is bijgewerkt en onder andere wit geverfd. Bovenaan zie je ook nog restanten van de bevestiging van houten wandbekleding. Op de andere muren zijn hier raar genoeg geen resten meer van te zien. Onderaan links allicht een dynamiteergat.

De binnenzijde die permanent toch wel een 30 tal centimeter onder water staat. In de zijmuur links is 1 grotere nis voorzien, allicht voor het plaatsen van iets van verlichting. In de tussenwand achteraan een toegangsverdediging op de ingang aan de andere zijde van de bunker..

De volledig ruimte in beeld. Raar dat het verfwerk niet rondom blijkt gebeurd te zijn.

Nabij deze ingang vind je ook deze projectielinslagen. Vermoedelijk van een handmitrailleur.

Het toch wel door betonrot geplaagde plafond. Dit proces wordt natuurlijk versterkt doordat hij permanent onder water staat.

Dit is een terugblok vanaf de bovenzijde van de bunker. Merk op dat er ook op het dak nog zaken te zien zijn die allicht niet origineel WOI zijn.

Het dak in de andere richting gekeken. We kijken hier op de dijk waar nog wel meer structuren, zowel WOI als WOII verborgen zitten.

Betonnen element op het dak van de bunker met onbekende functie.

Hier kijken we op de dijk tussen de besproken bunker en de Retranchementstraat. Hier is heel duidelijk ooit een structuur opgeblazen en verdwenen. Er zijn nog heel grote restanten aanwezig. Alleen is het onduidelijk over welk type structuur het gaat en dan blijft nog bijkomend de vraag of het een WOI of WOII bouwsel was op deze dijk.

Er zitten dus wel degelijk grote zware massieve stukken beton bij.

Wel laat deze foto mij vermoeden met WOII te maken te hebben omdat het blijkbaar beton betreft dat wordt bestempeld als steenbrokkenbeton, wat zeker nog niet gebruikt zal zijn geweest bij de bouw van de Hollandstellung. Dit is ook kwalitatief veel zwakker beton.

Dit is dan nog een detailfoto van de dijk achter deze bunker waar ook zeker nog structuren verdwenen zijn (en heden dus vermist). Vergeet niet dat op basis van het aantal structuren dat Stützpunkt Heinrich zou hebben bevat er ook op basis van mijn telling nog altijd 8 structuren alleen daar al, vermist blijven.

Specifieke bijkomende interessante bronnen:
  • Agentschap Onroerend Erfgoed 2017: Hollandstellung - https://inventaris.onroerenderfgoed.be/aanduidingsobjecten/69390
  • Algemene omschrijving Fort Hazegras - https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/58787
  • Ondanks dat gans het "Oude Fort Isabella" en "Het Nieuwe Fort Hazegras" officieel beschermd is, bestaan geen aparte fiches per hier aanwezige structuur en is de omschrijving die ervan is, alles behalve volledig en sluitend voor wat er nog te vinden is. Dit kan zeker gemeld worden voor de vele WOII structuren die amper in detail genoemd worden maar zelfs het aantal gemelde structuren van de Hollandstellung op deze site, klopt niet met het aantal dat hier geïnventariseerd wordt.
Vorige: KH M 21
Volgende: KH M 30